تعريف پمپ ( تلمبه ) :
1 ـ پمپ دستگاهي است كه به وسيله بعضي از نيروهاي خارجي بحركت درآمـده و درسـيالات (اعم ازگاز يا مايع ) ايجاد انرژي فشاري و سرعتي نموده و باعث انتقال آني مي گـردد. نيـروي محرك پمپ ها از طريق نيروي انساني (دستي)، برق ( الكتروپمپ) و يا از درگير نمـودن آن بـا يك موتور مناسب تأمين مي گردد.
2 ـ پمپ عبارت است ازدستگاهي كه انرژي مكانيكي ( موتور ديزلي ـ بنزيني و بخاري)، انرژي الكتريكي (برق) و دستي را به سيالات انتقال داده و موجـب توليـد انـرژي جنبـشي، سـرعتي و فشاري در سيالات مي گردد و در نتيجه اين انرژيها باعث نقل و انتقـال سـيالات در لولـه هـا و كانالها مي گردد.
طبقه بندي پمپ ها
پمپ ها را براساس و اصول كاري و تركيب هاي ساختماني و ساختاري آنها بـه طـور جـامع و كلي به سه طبقه ذيل تقسيم مي كنند:
انواع پمپ ها(به طور كلي)
1 ـ پمپ هاي جابجايي (رانش) مثبت (pumps displacement Positive)
2 ـ پمپ هاي جابجايي غيرمثبت ـ پروانه اي ـ سنتريفيوژ(گريز از مركز) ـ سرعتي (Non–positive displacement pumps – impeller pumps –centrifugal pumps )
3 ـ پمپ هاي اجكتوري (جتي – تزريقي – سرعتي) (pumps jet or Ejector )
ـ پمپ هاي جابجايي (رانش )مثبت
قبل از تقسيم بندي پمپ هاي جابجايي مثبت بهتر است به اين سوال پاسخ دهيم.
سوال : جابجايي ( رانش ) مثبت يعني چه ؟
پمپ هاي تناوبي ( فشاري ـ بالابرنده ـ مركـب) و پمـپ هـاي دورانـي ( دنـده اي ـ پـره اي ) سيكل (حركت) پيستون يا انگشتي يا دوران ( دور) ( دنده يا پره ) مقدار ثابت و معيني ازحجم سيال را جابجا و بازدهي مي كنند. بنابراين اگر سرعت سيكل حركت و يا دوران افزايش يابـد ، سرعت ، نيرو و شتاب در (سيالات) آنها افزايش يافته و در نتيجه جابجايي (بـازدهي) آنهـا نيـز افزايش خواهد يافت بالعكس، به عبارت ديگر دور يا سيكل با سرعت و نيرو و شتاب و مقدار آبدهي باهم متناسب بوده و نسبت مستقيم دارند. بدين لحاظ اين نوع پمـپ هـا را پمـپ هـاي جابجايي (رانش) مثبت مي نامند. پمپ هاي جابجايي مثبت خود به دو گروه تقسيم مي شوند و تقسيم بندي آنها براسـاس كـار و تركيب هاي ساختاري و ساختماني آنها مي باشد.
-انواع پمپ هاي جابجايي مثبت
1 ـ پمپ هاي تناوبي ( دوسو ـ رفت و برگشتي ـ بالا و پايين رو ـ پس و پيشرو )
2 ـ پمپ هاي دوراني
ـ پمپ هاي تناوبي :
ـ وجود يك حركت تناوبي از قبيل رفت و برگشت بطرف پس و پيش (عقب و جلـو) يا بالا و پايين ( دوسو) كه از خصوصيت اصلي يك پمپ تناوبي مي باشد و آن را از پمپ هاي گريز از مركز، دوراني ( كه داراي حركت دايره اي هستند) و اجكتوري ( تزريقـي) متمـايز مـي نمايد و نيز برخلاف پمپ هاي گريز از مركز، دوراني و يا اجكتوري كه شامل قطعات به ترتيب ( پروانه ـ دنده ـ نازل ) مي باشند پمپ هاي تناوبي داراي قطعهاي به نام پيستون و يا انگـشتي Plunger و Piston مي باشند.
انواع پمپ های تناوبی
1 ـ پمپ هاي تناوبي فشاري (pumps reciprocating type Force)
2 ـ پمپ هاي تناوبي بالابرنده (pumps reciprocating type Lift)
3-پمپ های تناوبی مرکب (Bucket and plunger type reciprocating pump )
پمپ های دورانی
پمپ از اولين وسايلي است كه بشر براي بهره گيري هرچه بيشتر از منابع آب اختراع كرده و به تدريج انواع و اقسام آن را جهت استفاده در شرايط مختلـف ابـداع نمـوده اسـت . ايرانيـان قديم نيز در اختراع و بكارگيري اين ماشين نقش عمده اي داشته اند . بـه عنـوان نمونـه چـرخ ايراني يا دولاب يك پمپ ساده است كه توسط نيروي كارگر دوران نموده و آب را به وسـيله قاشقك هايي به سطح بالاتر انتقال مي دهد.
اختراع اولين پمپ به روش علمي را به دانشمند معروف ارشميدس (278 تا 212 قبل از ميلاد) نسبت مي دهند. نوع تكامل يافته اين پمپ هنوز هم در صنعت تحت نام « پمپ پيچي» يا « پـيچ ارشميدس» كاربرد زيادي دارد.
امروزه متداول ترين نوع پمپ در جهان و در كشور ما پمپمي است كه فيزيكدان فرانسوي پاين (1714-1647 ) به عنوان مخترع آن شـناخته شـده و بـه نـام « پمـپ سـانتريفيوژ» نامگـذاري گرديده است . لازم به تذكر است كه تئوري استفاده از نيروي سانتريفيوژ جهت انتقـال آب را دانشمند معروف «لئوناردو داوينچي» در قرن پانزدهم پيشنهاد كرد. قديمي ترين اين نوع پمـپ كه پره هاي آن چوبي و داراي دو انحنا مي باشـد در قـرن هيجـدهم در يكـي از معـادن مـس پرتقال كشف شده و هم اكنون در موزه هنرهاي ملي پاريس نگهداري مـي شـود . قـدمت ايـن پمپ را به قرن پنجم ميلادي نسبت مي دهند.
تا اواسط قرن نوزدهم كليه پيشرفتهاي مربوط به طراحـي و سـاخت پمـپ هـاي سـانتريفيوژ محرمانه و محدود به فعاليت بعضي محققين و كارخانجات بوده اسـت . اولـين كـار بـه روش علمي و صنعتي در سال 1890 توسط برادران سولزر شروع و به سـرعت موجـب گـسترش روش طراحي پمپ هاي سانتريفيوژ گرديد. با ابداع پمپ هاي نيمه سانتريفيوژ و محوري، سه نوع فوق الذكر تحت نام واحد « توربوپمپ ها» شناخته شدند.
پمپ ها و تخلیه کننده ها (pumps and primers)
اين نوع پمپ ها برخلاف پمپ هاي گريز از مركز كه سرعت جريان سيال را به طور زيادي بالا مي برند سيال را به طور ثابت و يكنواخت از داخل محفظه خود بيرون مي رانند به همين سـبب جزء پمپ هاي جابجايي ( رانش) مثبت به شمار مي آيند. با اينكه از نظر داشتن قطعـه اصـلي ( دنده يا پرنده) و انجام حركت دوراني با پمپ هاي تناوبي ( پيستون و انگشتي) و انجام حركت رفت و برگشت و با پمپ هاي گريز از مركز ( پروانه اي ) و انجام حركت گريز از مركـز فـرق مي كنند.
اين نوع پمپ ها را نيز نسبت به داشتن دنده و يا پره و چرخش دوراني اين قطعات به دو دسته تقسيم مي كنند:
1.پمپ های دورانی دنده ای
2.پمپ های دورانی پره ای
